Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı
Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi *
Developing Social Media Use Purposes Scale and Examining Based on
Some Personal Variables
Esra ŞİŞMAN EREN**
ÖZ: Bu araştırmanın iki temel amacı vardır. Birincisi, ortaokul ve lise öğrencilerinin sosyal medyayı
kullanım amaçlarını belirlemek için geçerliği ve güvenirliği sağlanmış bir ölçek geliştirmektir. İkincisi ise öğrencilerin
sosyal medyayı kullanım amaçlarını, bazı kişisel değişkenlere (cinsiyet, yaş, öğrenim düzeyi, okul türü, internet
kullanım yılı ve internet kullanım süresi) göre incelemektir. Araştırma, 2011-2012 öğretim yılında, Eskişehir’de
ortaokul veya lisede eğitim gören 388 öğrenci ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından
geliştirilen “sosyal medya kullanım amaçları ölçeği” ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda
kişiler arası etkileşim ve ders hazırlığı olmak üzere iki boyutlu, geçerliği ve güvenirliği sağlanmış, 12 maddelik bir
ölçek geliştirilmiştir. Araştırma bulgularına dayalı olarak öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarının internet
kullanım yılı ve okul türü değişkenlerine göre her iki boyutta da farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte
öğrencilerin cinsiyetlerine, günlük ve haftalık internet kullanım sürelerine göre kişiler arası etkileşim boyutunda; yaş
ve öğrenim düzeylerine göre ise ders hazırlığı boyutunda farklılaşma olduğu belirlenmiştir. Bulgular doğrultusunda
sosyal medyanın öğretme-öğrenme sürecinde kullanılabilirliği tartışılmış ve önerilere yer verilmiştir.
Anahtar sözcükler: sosyal medya, kullanım amaçları, ortaokul, lise, öğrenci
ABSTRACT: This study has two basic purposes. First of all, the study was carried out to develop a valid and
reliable scale to determine the elementary and high school students’ purpose of social media use. The secondary
purpose was to examine the students’ purposes of social media use in terms of certain variables (gender, age, level of
education, school type, Internet use time and Internet use duration). The study was conducted with 388 students from
elementary and high schools in the city of Eskişehir in the academic year of 2011-2012. For data collection, the scale
for social media use purposes developed by the researcher and personal information form were used. As a result, a 12-
item valid and reliable scale with two dimensions (interaction between individuals and preparation for the course) was
developed. Based on the research findings, it was revealed that the students’ purposes of social media use differed in
both dimensions with respect to the variables of Internet use time and school type. In addition, it was also found out
that there were differences in the dimension of interaction between individuals with respect to gender and daily and
weekly Internet use durations as well as in the dimension of preparation for the course with respect to the participants’
age and level of education. In line with the findings obtained, usability of social media in the teaching-learning
process was discussed, and several related suggestions were put forward.
Keywords: social media, purposes of social media use, elementary school, high school, student
1. GİRİŞ
Sosyal medya siteleri, çeşitli uygulamalarıyla hızlı bir şekilde gelişmekte; diğer pek çok
site arasında popülerliği gün geçtikçe artmaktadır. İletişim, işbirliği ve paylaşımın önem
kazandığı bilgi toplumunda sosyal medya, söz konusu ihtiyaçların karşılanmasında önemli bir
rol üstlenmektedir. Sosyal medya, sunduğu olanaklardan dolayı bireysel ve sosyal hayatın
ayrılmaz bir parçası haline gelmiş, insanların yaşam tercihlerini değiştirmiştir. Çocuklar ve
gençler, sosyal medya uygulamalarına oldukça ilgi göstermekte; oyun oynama, iletişim kurma
ve bilgi edinme gibi amaçlarla bu sitelere yönelmektedir.
Yüksek hızda internet erişimiyle birlikte Web 2.0 uygulamaları, işbirliği ve iletişimde yeni
bir dünya oluşturmuştur (Cheung ve Lee, 2010). 2000’li yılların başında O’Reilly Media adlı
kuruluş tarafından kullanılmaya başlanan Web 2.0, daha önceki Web teknolojilerinin aksine,
* Bu araştırmanın ilk hali, 4-6 Ekim 2012 tarihleri arasında 6. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri
Sempozyumu’nda sunulmuştur.
** Yrd. Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eskişehir-Türkiye, eeren@ogu.edu.tr
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 231
Web ortamının bir bilgi deposu olarak değil de kullanıcılar tarafından bilginin üretilip
geliştirildiği ve daha sonrasında kolaylıkla paylaşıldığı ortamların genel adı olan teknik bir terim
haline gelmiştir (Albion, 2008; Franklin ve Van Harmelen, 2007; akt., Yükseltürk ve Top,
2013). Web 2.0 araçları ile yazılım ve uygulamalar, bilgisayar veya başka bir cihazın sabit diski
yerine sanal bir sunucuda tutulur. Web 2.0 uygulamaları, çevrimiçi ortamda yazılar yayımlama,
gönderme ve paylaşma için eşsiz bir özelliğe sahiptir (Sistek-Chandler, 2012). Web 2.0, sosyal
medya ve sosyal ağlar, genellikle sanal, çevrimiçi ortamdaki değişimleri ifade etmek için
alanyazında sıkça birbirlerinin yerine kullanılan yaygın ifadelerdir (Labus, Simić, Barać,
Despotović-Zrakic ve Radenković, 2012; Sistek-Chandler, 2012).
Sosyal medya, ağ teknolojilerini kullanarak kullanıcıların etkileşimini sağlayan araç,
hizmet ve uygulamaların bütünü olarak tanımlanır (Boyd, 2007). Başka bir tanıma göre sosyal
medya, geniş bir ürün yelpazesini içeren çevrimiçi ortamlar ile kullanıcılara etkileşim, işbirliği
ve veri paylaşımına izin veren uygulamaları kapsayan genel bir terimdir (Bryer ve Zavattaro,
2011; Holotescu ve Grosseck, 2012; Sistek-Chandler, 2012). Sosyal medyanın bloglar,
mikrobloglar, sosyal ağlar, medya (ses, fotoğraf, video, metin) paylaşım siteleri, sosyal imleme,
wikiler, sosyal kümeleme, sanal dünyalar, sosyal oyunlar ve çevrimiçi eserler gibi birçok farklı
formu vardır (Chen ve Bryer, 2012; Holotescu ve Grosseck, 2012). Sosyal medya uygulamaları
arasında yer alan sosyal ağlar, kullanıcılara profil oluşturma ve görüntüleme, içerik yükleme,
mesajlaşma, diğer insanlarla bağlantılar kurma ve mevcut sosyal bağlantılarını devam ettirme
gibi olanakları sunmaktadır (Ellison, Steinfield ve Lampe, 2007; Joinson, 2008). Teknoloji ile
sosyal etkileşimi içeren sosyal ağlar, internetin sunduğu hizmetler arasında en hızlı büyüyen
alandır (Labus ve diğerleri, 2012; Lin ve Lu, 2011; Sistek-Chandler, 2012). Facebook, Twitter,
LinkedIn, Myspace, gençler ve diğer gruplar tarafından yaygın olarak kullanılan sosyal ağ
siteleridir (Chen ve Bryer, 2012; Çavuş, Ertaç-Varoğlu ve Serdaroğlu, 2012; Wang, Chen ve
Liang, 2011).
İnsanlar, sosyal ağları çeşitli nedenlerle kullanmaktadır. Üyelerin kullanım amaçları,
siteye göre farklılık göstermekle birlikte aile ve arkadaşlarla iletişim kurma (Boyd ve Ellison,
2007), bilgiye ulaşma (Park ve Kim, 2013) ve eğlenme (Lin, Hoffman ve Borengasser, 2013)
amaçlı kullanımlar öne çıkmaktadır. Günümüzde gençler arasındaki iletişimi büyük oranda
sosyal ağ siteleri düzenlemekte, gün geçtikçe gençler bu tür sitelere daha çok ilgi göstermektedir
(Ahn, 2011). Lenhart, Purcell, Smith ve Zickuhr (2010) tarafından gerçekleştirilen çalışmaya
göre, yaşları 12-17 arasında değişen ABD’li gençlerin yaklaşık %73’ü sosyal ağları
kullanmaktadır. Türkiye’de yapılan bir çalışmaya göre ise ortaokul ve lise öğrencilerinin
%89’unun sosyal medya sitelerine üye olduğu görülmektedir (Alican ve Saban, 2013).
Yeni teknolojilerin, çocukların yaşamlarını nasıl etkileyebileceği oldukça tartışmalıdır.
Bazı araştırmacılar, öğrencilerin öğrenme becerilerini geliştirmede blog yazma, çevrimiçi
oyunlar gibi sosyal medya uygulamalarından yararlanılabileceğini ileri sürmektedir (Clarke,
2009). Araştırma sonuçları, sosyal ağların ortaokul ve lise öğrencilerinin kimlik gelişimlerine ve
21. yüzyıl becerilerini kazanmalarına katkıda bulunduğunu göstermektedir (Wang ve diğerleri,
2011). Sistek-Chandler (2012), sosyal ağların olumlu özelliklerini, utangaç öğrencilerin
başkalarıyla bağlantı kurmalarına ve akranlarıyla olumlu ilişkiler geliştirmelerine yardımcı olma,
öğrencilerin daha çok fikir üretmesine ve paylaşmasına fırsat sağlama potansiyeline sahip olma
şeklinde sıralamıştır. Hieftje (2009), sosyal ağların gençler arasında kendilerini ifade etmek için
bir ortam sağladığını, gençlerin kendilerini bu ortamda rahat hissettiklerini belirtmektedir.
Sosyal ağları kullanmada yaş sınırı 13 olmasına rağmen yeni teknolojileri kullanmaya
başlama yaşı daha erken dönemlerde olup çocuklar için bu durum tehlikeli görülmektedir
(Ofcom, 2008). Facebook ve Twitter gibi sosyal ağlar popülerlik kazanırken olumsuz özellikleri
de gündeme gelmektedir. Sosyal medyanın olumsuz özelliklerinin yer aldığı çalışmalar
incelendiğinde, bunların daha çok Facebook sosyal ağına yönelik olduğu görülmektedir.
232 Esra ŞİŞMAN EREN
Facebook vb. sosyal ağları kullanan üniversite öğrencilerinin kullanmayanlara göre çalışmaya
daha az zaman ayırdıkları ve notlarının daha düşük olduğu gözlenmiştir (Kalpidou, Costin ve
Morris, 2011; Kirschner ve Karpinski, 2010). Schill (2011), sosyal ağların boşa zaman harcama,
arkadaşlarına cevap yetiştirmeye çalışma gibi olumsuz davranışları teşvik ettiğini, öğrencilerin
%80’inin ödev yaparken mesaj gönderdiğini ya da cevapladığını, bu durumun dikkat
dağınıklığını arttırdığını belirtmektedir. Wang ve diğerleri (2011), ödev yapmaya çalışan
öğrencilerin sosyal medyada oyalandıklarını, bunun da onların daha az üretken olmasına neden
olduğunu ifade etmektedir. Diaz, Evans ve Gallagher (2011) ise sosyal ağların, özel bilgilerin
özensizce paylaşılmasına, zararlı bir içeriğin/uygunsuz bir fotoğrafın hızlıca yayılabilmesine,
çocuğun sosyal ağlarda daha fazla zaman geçirmesiyle kitap, dergi vb. yazılı dokümanları
okumaya ve diğer faaliyetlere daha az zamanının kalmasına neden olduğunu ifade etmektedir.
Sosyal medya kullanımının her geçen gün yaygınlaşmasıyla bu teknolojilerin eğitsel
amaçlı kullanımına yönelik yapılan araştırmalar önem kazanmaktadır. Sosyal medya araçları,
eğitim-öğrenme kültürünü ve uygulamalarını değiştirmekte, öğretme-öğrenme süreçlerinin
ayrılmaz bir parçası haline gelmektedir. Sosyal medya ile ilgili araştırma sonuçları, söz konusu
araçların öğrenenlerin bilgiyi bulma, oluşturma, paylaşma ve iletişim kurma becerilerini olumlu
yönde etkilediğini göstermektedir. Sosyal medya, öğrenciler arasında eğitimsel bilginin aktarımı
için kullanılmakta, çevrimiçi öğrenme bağlamında öğretmen-öğrenci, öğrenci-kaynak, öğrenciöğrenci
arasında dinamik bir ilişki oluşturmaktadır (Sistek-Chandler, 2012). Stansbury (2011),
okulda sosyal medya kullanımını; gerçek dünya uygulamalarını öğretimle bütünleştirme, diğer
öğretmenlerle bağlantı kurma, işbirlikli öğrenme, kültürler arası iletişim ve yabancı dil öğrenme,
değerlendirme araçları ve anket hazırlama, uzaktan öğrenme, ailelerle iletişim kurma, öğrenciler
ve velilerle ders ödevlerini/duyuruları paylaşma, sosyal yardım toplulukları oluşturma, kişisel ve
mesleki gelişim olmak üzere 10 boyutta toplamaktadır.
Alanyazın incelendiğinde, sosyal medyayla ilgili araştırmaların büyük çoğunluğunun
lisans öğrencileri, yetişkinler ve eğitimcilere yönelik gerçekleştirildiği, ortaokul ve lise
öğrencileri ile yapılan çalışmaların daha az olduğu görülmektedir (Agosto, Abbas ve Naughton,
2012; Ahn, 2011; Boyd, 2007; Clarke, 2009; Ito ve diğerleri, 2010; Kert, 2011; Lenhart,
Madden, Macgill ve Smith, 2007). Sosyal medya kullanımının ortaokul ve lise öğrencileri
arasında giderek yaygınlaşması, bu gruba ilişkin çalışmaların yapılmasını gerekli kılmakta; söz
konusu ortamlarda öğrenci davranışları incelenerek bu ortamların öğretme-öğrenme sürecindeki
kullanımı konusunda farkındalık oluşturulması beklenmektedir.
Bu araştırmanın iki temel amacı vardır. İlki, öğrencilerin sosyal medyayı kullanım
amaçlarını belirleyen bir ölçek geliştirmektir. İkincisi ise bu ölçek aracılığıyla cinsiyet, yaş,
öğrenim düzeyi, okul türü, internet kullanım yılı ve internet kullanım süresi değişkenlerine göre
öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarının farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymaktır.
2. YÖNTEM
2.1. Çalışma Grubu
Araştırmaya katılan öğrencilerin kişisel bilgileri Tablo 1’de yer almaktadır.
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 233
Tablo 1: Öğrencilerin Kişisel Bilgileri
Değişken Grup n % Toplam
Cinsiyet Kız 225 57.98 388 Erkek 163 42.01
Yaş
13-14 131 33.76
15-16 105 27.06 388
17-18 152 39.17
Öğrenim düzeyi Ortaokul 138 35.56 388 Lise 250 64.43
Okul türü Devlet 190 48.96 388 Özel 198 51.03
İnternet kullanım yılı
3 yıl ve daha az 86 22.16
4-6 yıl 195 50.25 388
7 yıl ve üzeri 107 21.56
Günlük internet
kullanım süresi
Hiçbir zaman 85 21.90
388
1 saatten az 96 24.74
1-2 saat 111 28.60
3-4 saat 33 08.50
4 saatten fazla 63 16.23
Haftalık internet
kullanım süresi
Hiçbir zaman 21 05.41
1-2 gün 161 41.49 388
3-4 gün 93 23.96
5-6 gün 41 10.56
Hergün 72 18.55
2.2. Veri Toplama Aracı
Çalışmada araştırmacı tarafından geliştirilen “Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeği”
kullanılmıştır. Ölçek, ortaokul ve lise öğrencilerinin sosyal medyayı kullanım amaçlarını, kişiler
arası etkileşim ve ders hazırlığı olmak üzere iki boyutta ölçmeyi amaçlamaktadır. Ölçek, 12
maddeli ve beşli derecelendirmeli (1=Hiçbir zaman - 5=Her zaman) likert ölçeği şeklindedir.
Ölçeği geliştirme sürecinde öncelikle yerli ve yabancı kaynaklar taranarak, öğrencilerin sosyal
medya kullanımlarına yönelik geliştirilmiş ölçme araçları incelenmiştir (Ellison ve diğerleri,
2007; Kert ve Kert, 2010; Kindi ve Alhashmi, 2012; Lenhart ve diğerleri, 2010; Mansumitrchai,
Park ve Chiu, 2012; Mazman ve Usluel, 2011; Park ve Kim, 2013; Shi, Lee, Cheung ve Chen,
2010; Valenzuela, Park ve Kee, 2009). Bu doğrultuda öncelikle 25 maddelik bir havuz
oluşturulmuştur. Ölçeğin kapsam ve görünüş geçerliği, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri,
Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Eğitim Programları ve Öğretim alanlarındaki uzman kişilerle
iki bilişim teknolojileri öğretmeninin görüşleri alınarak kontrol edilmiştir. Balcı’ya (2001) göre
uzmanlar bir ölçme aracının, ölçmek istediğini ne ölçüde ölçebildiğine ve hangi özellikleri
ölçtüğüne karar verirler. Alınan görüşler ve eleştiriler doğrultusunda çıkarılması önerilen ve
düzeltilmesi istenen maddeler gözden geçirilerek ölçek maddeleri 20’ye indirilmiştir. Ölçeğin
taslak formu, beş ortaokul, beş lise öğrencisi olmak üzere 10 öğrenciye uygulanmıştır.
Öğrencilerden maddelerin anlaşılırlığı açısından alınan dönütlere göre gerekli düzeltmeler
yapılmış, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları için ölçekte 20 madde yer almıştır. Ölçekte bağımsız
değişken olarak kullanılacak verilerin toplanması amacı ile kişisel bilgiler bölümüne de yer
verilmiştir. Bu bölüm, cinsiyet, yaş, öğrenim düzeyi, okul türü, internet kullanım yılı, günlük ve
haftalık internet kullanım süresi sorularından oluşmaktadır.
2.3. Verilerin analizi
Verilerin analizinde SPSS 18.0 paket programı kullanılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği için
açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır (Büyüköztürk, 2009). Ölçeğin iç tutarlılık güvenirliği için
Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmıştır. Bağımsız değişkenlere göre öğrencilerin ölçekten
aldıkları puanların karşılaştırılması için ikili gruplarda bağımsız gruplar için “t testi”, ikiden
234 Esra ŞİŞMAN EREN
fazla grupların ortalamaları arasındaki farkı test etmek için tek yönlü varyans analizi
kullanılmıştır. Verilere t testi ve varyans analizi uygulanmadan önce varyansların homojenliği
test edilmiştir (Büyüköztürk, 2009; Field, 2005). Varyans analizi sonucunda elde edilen F
değerinin anlamlı bulunduğu durumlarda farkın kaynağını saptayabilmek için varyansların
homojen olduğu gruplarda Scheffe testi uygulanmıştır. Verilerin analizinde ve yorumlanmasında
anlamlılık düzeyi olarak .05 alınmıştır.
3. BULGULAR
Araştırmanın bulguları, araştırmanın amacı doğrultusunda iki bölüm altında sunulmuştur.
İlk bölümde ölçeğin geliştirilmesiyle ilgili yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına yönelik
bulgular, ikinci bölümde ise öğrencilerin sosyal medya kullanım amaçlarının çeşitli
değişkenlerine göre değişip değişmediğine yönelik elde edilen bulgular yer almaktadır.
3.1. Ölçeğin Geliştirilmesine İlişkin Bulgular
3.1.1. Ölçeğin Geçerlik Çalışmaları
Ölçeğin kapsam geçerliğiyle ilgili bilgiler, yukarıda özetlenmiştir. Ölçeğin yapı geçerliğini
belirlemek amacıyla veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi uygulanılmıştır. Bu uygulamadan
önce veri yapısının faktörleştirmeye uygun olup olmadığına bakmak için Kaiser-Meyer-Olkin
(KMO) ve Bartlett’s küresellik test sonuçları incelenmiştir. Analiz sonucunda Bartlett’s
küresellik testinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu (p<.001) ve KMO değerinin .89 olduğu
bulunmuştur. Bu değerin .60’dan büyük olması örneklem büyüklüğünün yeterliliğini
göstermektedir (Tabachnick ve Fidell, 2005). Faktör analizinde öncelikle 20 madde ile boyut
tanımlamadan temel bileşenler analizi yapılmıştır. Ortaya çıkan döndürülmemiş faktör
çözümlemesi incelenmiştir. Özdeğeri 1’in üzerinde dört boyut olduğu gözlenmiştir. Faktör
yüklerinin en az .30, iki faktöre giren madde faktör yükleri arasındaki farkın da .10 olması
dikkate alınarak tekrar faktör analizi uygulanmış, döndürme yöntemi olarak Varimax dik eksen
döndürmesi yapılmıştır (Büyüköztürk, 2009). Birden fazla faktörde yaklaşık değerler veren
maddeler, hiçbir faktöre girmeyen ve faktör yükü .30’un altındaki maddeler çıkarılmıştır. Faktör
analizi sonuçları Tablo 2’de yer almaktadır.
Tablo 2: Açımlayıcı Faktör Analizine Göre Ölçeğin Faktör Yapısı
Faktör Madde Faktör Yükü
1 2
Kişiler arası
etkileşim
K1: Arkadaşlarımın gönderdiklerine yorum yapmak .806
K2: Sohbet etmek .805
K3: Arkadaşlarımın fotoğraflarına/yorumlarına bakmak .771
K4: İlginç/komik videoları paylaşmak .707
K5: Beğendiğim internet sitelerini paylaşmak .675
K6: Mesaj/e-posta göndermek .652
K7: Kişisel bilgilerimi/fotoğraflarımı paylaşmak .635
Ders
hazırlığı
D1: Dersle ilgili bir konuyu araştırmak .623
D2: Arkadaşlarımla birlikte ödev/proje yapmak .602
D3: Arkadaşlarımla dersle ilgili bir konuyu tartışmak .582
D4: Arkadaşlarıma ödev/dersle ilgili soru sormak .497
D5: Ders için hazırladığım bir ödevi paylaşmak .486
Açımlayıcı faktör analizi sonucunda, 12 maddenin özdeğerinin (eigenvalue) 1’den büyük
iki faktörde toplandığı belirlenmiştir (5.018; 2.117). Birinci faktör, ölçeğe ilişkin toplam
varyansın %41.81’ini, ikinci faktör %17.63’ünü açıklamaktadır. İki faktör tarafından açıklanan
toplam varyans %59.45’tir. Döndürme sonrasında ölçeğin birinci faktörünün yedi maddeden,
ikinci faktörünün beş maddeden oluştuğu belirlenmiştir. Birinci faktör, bireylerin sosyal
medyayı etkileşim amaçlı kullanmalarını ifade eden maddelerden oluştuğu için “kişiler arası
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 235
etkileşim”, ikinci faktör ise, bireylerin sosyal medyayı eğitim amaçlı kullanmalarını ifade eden
maddelerden oluştuğu için “ders hazırlığı” olarak adlandırılmıştır.
3.1.2. Ölçeğin Güvenirliği
Geliştirilen ölçme aracının güvenirliğini belirlemek için iç tutarlılık katsayısı (Cronbach
Alfa) hesaplanmıştır. Analiz sonucunda ölçeğin bütününe ait iç tutarlılık katsayısı .89, birinci ve
ikinci faktörün güvenirlik katsayıları sırasıyla .88 ve .80 olarak bulunmuştur. Elde edilen
değerlere göre ölçme aracının güvenirliğinin oldukça yüksek olduğu söylenebilir.
3.2. Öğrencilerin Sosyal Medyayı Kullanım Amaçlarının Karşılaştırılması
Bu bölümde, cinsiyet, yaş, öğrenim düzeyi, okul türü, internet kullanım yılı, günlük ve
haftalık internet kullanım süresi değişkenlerine göre öğrencilerin sosyal medyayı kullanım
amaçlarının değişip değişmediğine ilişkin bulgulara yer verilmiştir.
3.2.1. Cinsiyet
Öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarının cinsiyete göre anlamlı bir fark gösterip
göstermediğini belirlemek amacıyla ilişkisiz örneklemler için t-testi uygulanmıştır
(Büyüköztürk, 2009). Uygulama yapılmadan önce testin bağımlı değişkene ait puanların eşit
aralıklı düzeyde ve her iki grupta normal dağılım göstermesi ile ortalama puanlarının
karşılaştırılacak örneklemelerin ilişkisiz olması gibi istatistiksel varsayımları test edilmiş,
verilerin analiz için uygun olduğu gözlenmiştir. Uygulanan t-testinden elde edilen sonuçlar
Tablo 3’te verilmiştir.
Tablo 3: Cinsiyete Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları t-testi Sonuçları
Faktör Cinsiyet n X
S Sd t p
Kişiler arası
etkileşim
Kız 223 18.14 6.96 384 -2.838 .005 Erkek 163 20.28 7.76
Ders hazırlığı Kız 222 12.50 4.38 383 1.294 .196 Erkek 163 11.92 4.27
Tablo 3’e göre öğrencilerin cinsiyetlerine göre, sosyal medyayı kullanım amaçları
arasında kişiler arası etkileşim boyutunda anlamlı farklılık vardır (t(384)=-2.838; p<.05). Buna
göre sosyal medyayı kullanmada erkeklerin kişiler arası etkileşim boyutu puanının, kızlarınkine
göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Ders hazırlığı boyutunda, her ne kadar kız öğrencilerin
puanı daha yüksek olsa da gruplar arasında anlamlı bir fark çıkmamıştır (t(383)=1.294; p>.05).
3.2.2. Yaş
Öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarının yaşlarına göre farklılık gösterip
göstermediğini belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Gruplardaki
ölçümlerin dağılımlarına ait varyansların eşitliğine Levene F testi ile bakılmış, varyansların eşit
olduğu görülmüştür (p<0.05). Analiz sonuçları Tablo 4’te sunulmuştur.
Öğrencilerin yaşlarına göre, sosyal medyayı kullanım amaçlarının kişiler arası etkileşim
boyutunda farklılaşmadığı belirlenmiştir (F(2-385)= 1.549, p>.05). Bununla birlikte ders hazırlığı
boyutunda gruplar arasında farklılık vardır (F(2-384)=7.115, p<.05). Farkın kaynağını bulmak için
yapılan Scheffe testi sonuçlarına göre, 13-14 yaş grubundaki öğrencilerin, 15-16 ve 17-18 yaş
gruplarına göre sosyal medyayı ders hazırlığı amaçlı daha çok kullandıkları sonucuna
ulaşılmıştır.
236 Esra ŞİŞMAN EREN
Tablo 4: Yaşa Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları Varyans Analizi Sonuçları
Faktör Yaş Grupları n X
S Sd F P Fark
Kişiler arası
etkileşim
(1) 13-14 131 19.83 7.85 2
1.549 .214 (2) 15-16 105 19.13 7.08 383
(3) 17-18 150 18.29 7.13
Toplam 386 19.04 7.38 385
Ders hazırlığı
(1) 13-14 130 13.37 4.86 2
7.115 .001
1-2
1-3
(2) 15-16 105 11.40 3.75 382
(3) 17-18 150 11.87 4.07
Toplam 386 12.25 4.34 384
3.2.3. Öğrenim Düzeyi
Öğrencilerin öğrenim düzeylerine göre sosyal medyayı kullanım amaçlarının
karşılaştırılmasına ilişkin bulgular Tablo 5’te yer almaktadır.
Tablo 5: Öğrenim Düzeyine Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları t-testi Sonuçları
Faktör Öğrenim
Düzeyi n X
S Sd T p
Kişiler arası
etkileşim
Ortaokul 138 19.81 7.82 384 1.522 .129 Lise 248 18.62 7.09
Ders hazırlığı Ortaokul 138 13.32 4.89 383 3.674 .000 Lise 247 11.65 3.89
Tablo 5 incelendiğinde, öğrencilerin öğrenim düzeylerine göre sosyal medyayı kullanım
amaçları arasında kişiler arası etkileşim boyutunda gruplar arasında farklılık olmadığı
görülmektedir (t(384)=1.522; p>.05). Bununla birlikte ders hazırlığı boyutunda gruplar arasında
farklılık olduğu belirlenmiştir (t(383)=3.674; p<.05). Ortaokul öğrencileri sosyal medyayı ders
hazırlığı için daha fazla kullanmaktadır.
3.2.4. Okul Türü
Öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türüne göre sosyal medyayı kullanım amaçlarının
karşılaştırılmasına ilişkin t-testi sonuçları Tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6: Okul Türüne Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları t-testi Sonuçları
Faktör Okul Türü n X
S Sd T p
Kişiler arası
etkileşim
Özel 196 18.04 7.06 384 -2.743 .006 Devlet 190 20.08 7.56
Ders hazırlığı Özel 195 11.16 4.26 383 -5.124 .000 Devlet 190 13.36 4.15
Tablo 6’ya göre, öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türüne göre, sosyal medyayı
kullanım amaçları arasında kişiler arası etkileşim boyutunda gruplar arasında anlamlı farklılık
olduğu görülmektedir (t(384)=-2.743; p<.05). Benzer şekilde ders hazırlığı boyutunda da gruplar
arasında anlamlı farklılık vardır (t(383)=-5.124; p<.05). Buna göre devlet okulunda öğrenim gören
öğrenciler, sosyal medyadan her iki boyutta da daha fazla yararlanmaktadır.
3.2.5. İnterneti Kullanım Yılı
İnternet kullanım yılına göre öğrencilerin sosyal medya kullanım amaçlarının
karşılaştırılmasına ilişkin bulgular Tablo 7’de verilmiştir.
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 237
Tablo 7: İnternet Kullanım Yılına Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları Varyans
Analizi Sonuçları
Faktör İnternet Kullanım
Yılı n
X
S Sd F P Fark
Kişiler arası
etkileşim
(1) 3 yıl ve daha az 86 16.60 7.57 2
6.680 .001
1-2
(2) 4-6 yıl 195 19.45 7.23 383 1-3
(3) 7 yıl ve üzeri 105 20.28 7.08
Toplam 386 19.04 7.38 385
Ders
hazırlığı
(1) 3 yıl ve daha az 85 12.98 5.18 2
3.783 .024
1-3
(2) 4-6 yıl 195 12.43 4.09 382
(3) 7 yıl ve üzeri 105 11.33 3.92
Toplam 385 12.25 4.34 384
Tablo 7 incelendiğinde, öğrencilerin internet kullanım yıllarına göre, sosyal medyayı
kişiler arası etkileşim amaçlı kullanımlarının farklılaştığı görülmektedir (F(2-385)= 6.680, p<.05).
Aynı şekilde internet kullanım yılına göre öğrencilerin sosyal medyayı ders hazırlığı için
kullanımları farklılaşmaktadır (F(2-384)= 3.783, p<.05). Farkın kaynağını bulmak için yapılan
Scheffe testi sonuçlarına göre, üç yıl ve daha az süre interneti kullananlar ile 4-6 yıl, 7 yıl ve
üzeri arasında, uzun süredir interneti kullanan öğrencilerin lehine anlamlı farklılık olduğu
belirlenmiştir. Öğrencilerin internet kullanım yılı arttıkça etkileşim amaçlı daha fazla
kullandıkları tespit edilmiştir. Bununla birlikte interneti yeni kullanmaya başlayan öğrencilerin
sosyal medyayı ders hazırlığı için daha fazla kullandıkları söylenebilir.
3.2.6. Günlük İnternet Kullanım Süresi
Öğrencilerin günlük internet kullanım sürelerine göre sosyal medyayı kullanım
amaçlarının karşılaştırılmasına ilişkin bulgular Tablo 8’de yer almaktadır.
Tablo 8: Günlük İnternet Kullanım Süresine Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları
Varyans Analizi Sonuçları
Faktör İnternet Kullanım Süresi n X
S Sd F p Fark
Kişiler arası
etkileşim
(1) Hiçbir zaman 83 15.56 6.60 4
16.017 .000
1-3
1-4
1-5
2-3
2-4
2-5
(2) 1 saatten az 96 16.86 7.13 381
(3) 1-2 saat 111 20.24 6.86
(4) 3-4 saat 33 23.18 6.72
(5) 4 saatten fazla 63 22.68 6.84
Toplam 386 19.04 7.38 385
Ders hazırlığı
(1) Hiçbir zaman 84 11.54 4.26 4
1.422 .226
(2) 1 saatten az 96 12.16 4.40 380
(3) 1-2 saat 111 12.99 4.33
(4) 3-4 saat 33 11.90 3.65
(5) 4 saatten fazla 61 12.21 4.65
Toplam 385 12.25 4.34 384
Tablo 8’den de görüldüğü gibi, günlük internet kullanım süresine göre öğrencilerin sosyal
medyayı etkileşim amaçlı kullanımları değişmektedir (F(4-385)= 16.017, p<.05). Buna göre
interneti hiç kullanmayanlar ile 1-2 saat, 3-4 saat ve 4 saatten fazla kullananlar; 1 saatten az
interneti kullanan ile 1-2 saat, 3-4 saat ve 4 saatten fazla internet kullanan arasında uzun süredir
interneti kullanan öğrencilerin lehine anlamlı farklılık vardır. İnternet kullanım süresi arttıkça
kişiler arası etkileşim amaçlı kullanım artmaktadır. Bununla birlikte ders hazırlığı boyutunda
gruplar arasında anlamlı bir fark çıkmamıştır (F(4-384)= 1.422, p>.05).
238 Esra ŞİŞMAN EREN
3.2.7. Haftalık İnternet Kullanım Süresi
Öğrencilerin haftalık internet kullanım sürelerine göre sosyal medyayı kullanım
amaçlarının karşılaştırılmasına ilişkin bulgular Tablo 9’da yer almaktadır.
Tablo 9: Haftalık İnternet Kullanım Süresine Göre Sosyal Medyayı Kullanım Amaçları
Varyans Analizi Sonuçları
Faktör İnternet Kullanım Süresi n X
S Sd F p Fark
Kişiler arası
etkileşim
(1) Hiçbir zaman 21 11.38 4.77 4
15.001 .000
1-2, 1-3
1-4, 1-5
2-4, 2-5
3-5
(2) 1-2 gün 161 17.50 7.14 381
(3) 3-4 gün 93 19.60 6.53
(4) 5-6 gün 41 20.95 7.66
(5) Hergün 72 22.88 6.82
Toplam 388 19.04 7.38 385
Ders
hazırlığı
(1) Hiçbir zaman 21 11.61 5.57 4
1.260 .285
(2) 1-2 gün 160 11.96 4.46 380
(3) 3-4 gün 92 12.80 4.17
(4) 5-6 gün 41 11.51 3.65
(5) Hergün 71 12.81 4.21
Toplam 385 12.25 4.34 384
Tablo 9’da yer alan bulgulara göre, haftalık internet kullanım süresine göre, öğrencilerin
sosyal medyayı kullanım amaçları arasında kişiler arası etkileşim boyutunda gruplar arasında
anlamlı farklılık bulunmuştur (F(4-385)=15.001, p<.05). Öğrencilerin internet kullanım süresi
arttıkça interneti etkileşim amaçlı daha fazla kullandıkları görülmektedir. Bununla birlikte ders
hazırlığı boyutunda gruplar arasında farklılık elde edilmemiştir (F(4-384)= 1.260, p>.05).
4. TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu araştırmanın sonuçları, yurt içinde ve dışında yapılan araştırmaların sonuçlarıyla
büyük ölçüde örtüşmekte olup öğrenciler, sosyal medyayı, daha çok başkalarıyla etkileşim
kurma amacıyla kullanmaktadır (Agosto ve diğerleri, 2012; Ahn, 2011; Boyd, 2007; Dönmez ve
diğerleri, 2012; Ito ve diğerleri, 2010; Kert ve Kert, 2010; Kert, 2011; Lenhart ve diğerleri,
2007). Mazman ve Usluel (2011) lisans öğrencilerinin sosyal ağları kullanım amaçlarını, var
olan ilişkileri devam ettirme, yeni ilişkiler kurma, gündemi takip etme ve akademik kullanım
olmak üzere dört boyutta toplamıştır. Sosyal medyanın işlevleri açısından etkileşim, işbirliği ve
veri paylaşımının ön plana çıktığı görülmektedir. Sosyal ağların var olan ilişkileri güçlendirdiği
ve sosyal ağı genişlettiğine ilişkin bulgular, bu sonucu desteklemektedir (Clarke, 2009; Ellison
ve diğerleri, 2006). Lenhart ve diğerleri (2007) tarafından cep telefonu ile konuşan, mesajlaşan
ve sosyal medyayı kullanan gençlerin mükemmel iletişimci olmaya eğilimli oldukları
vurgulanmıştır. Ayrıca sosyal medyanın etkileşim amaçlı olarak yoğun biçimde kullanılması,
çocuklar ve gençler arasında arkadaşlıkların ve iletişim kurmanın önemli bir ihtiyaç olarak
görülmesiyle açıklanmıştır (Pahl ve Pevalin, 2005; Subrahmanyam ve Greenfield, 2008).
Araştırmanın bulgularına göre, öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarından diğeri,
ders hazırlığıdır. Konuyla ilgili yapılan çalışmaların sosyal medyanın daha çok etkileşim
boyutuyla ilgili olduğu görülse de eğitim amaçlı kullanıma vurgu yapan çalışmalar da vardır
(Chen ve Bryer, 2012; Kert ve Kert, 2010; Kindi ve Alhashmi, 2012; Kuzu, 2014). Ahn (2011),
erken ergenlik dönemindeki çocukların sosyal ağları etkileşim kurma ve oyun oynama yanında
akademik amaçlı da kullandıklarını belirtmiştir. Kindi ve Alhashmi (2012) tarafından üniversite
öğrencileriyle yapılan çalışmada öğrencilerin çoğunluğunun sosyal ağları, bilgiye ulaşma ve
derslere yardımcı olmasından dolayı kullandığı ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte araştırmalar,
çocukların ve gençlerin sosyal ağları akademik amaçlı kullanım yerine daha çok sosyal amaçlı
kullandıklarını vurgulamaktadır (Agosto ve Abbas, 2009; Subrahmanyam ve Greenfield, 2008).
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 239
Bu çalışmada öne çıkan iki boyut dışında, gençlerin sosyal medya kullanımını etkileyen başka
etmenlerden de söz edilebilir. Bunlar arasında eğlenme, popüler olma, kendine güvenme, ait
olma ve benzeri pek çok psikolojik ve kültürel faktör yer almaktadır (Agosto ve diğerleri, 2012;
Ellison ve diğerleri, 2007).
Öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçları cinsiyetlerine göre karşılaştırıldığında,
kişiler arası etkileşim boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu, erkeklerin kızlara göre sosyal
medyayı etkileşim amaçlı daha fazla kullandıkları görülmektedir. Bunun yanında ders hazırlığı
boyutunda, kızların puanı erkeklere göre daha yüksek olsa da gruplar arasında anlamlı bir fark
yoktur. Araştırmalarda cinsiyetin, öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarında önemli bir
faktör olduğu ileri sürülmektedir (Ahn, 2011; Boyd, 2007; Hargittai, 2007; Lenhart ve diğerleri,
2007; Lenhart ve diğerleri, 2010; Lin ve Lu, 2011; Mansumitrchai ve diğerleri, 2012; Mazman
ve Usluel, 2011; Sponcil ve Gitimu, 2012). Ancak bu araştırmanın bulgularından farklı olarak
bazı çalışmalarda kızların sosyal ağları daha aktif kullandıkları belirlenmiştir (Ahn, 2011;
Hargittai, 2007; Lenhart ve diğerleri, 2007; Mansumitrchai ve diğerleri, 2012). Bu çalışmanın
cinsiyet değişkeni yönünden bulgularındaki farklılık, kültürler arası farklılıklardan yada
araştırmaların gerçekleştirildiği yaş grubundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu çalışmanın
üniversite öğrencileriyle gerçekleştirilmesi durumunda farklı sonuçlar elde edilebilir.
Sosyal medyanın kullanım amaçlarını etkileyen önemli değişkenlerden biri yaş olup
yaşlarına bağlı olarak gençlerin birbirlerinden farklı davrandıkları pek çok araştırmada ortaya
çıkmıştır (Ahn, 2011; Hargittai, 2007; Lenhart ve diğerleri, 2007; Mansumitrchai ve diğerleri,
2012; Mazman ve Usluel, 2011). Yaşı küçük olan öğrencilerin sosyal medyayı etkileşim amaçlı
kullanım oranları yüksek olsa da kişiler arası etkileşim boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir
farklılık yoktur. Bununla birlikte öğrencilerin yaşlarına göre sosyal medyayı kullanım amaçları,
ders hazırlığı boyutunda farklılık göstermektedir. 13-14 yaş grubundaki çocukların sosyal
medyayı daha çok ders hazırlığı için kullanmaları, internete daha çok ailelerin gözetiminde
girmeleri ve aileleri tarafından belirlenen kurallara uyma eğiliminde olmalarıyla açıklanabilir.
Nitekim yapılan araştırmalarda çocukların sosyal medyayı kullanımlarında ailelerin etkisinin
olduğu vurgulanmaktadır (Ahn, 2011; Lenhart ve diğerleri, 2007).
Öğrenim düzeylerine göre öğrencilerin sosyal medyayı etkileşim amaçlı kullanımlarının
farklılaşmadığı, ortaokul öğrencilerinin, lise öğrencilerine göre sosyal medyayı ders hazırlığı için
daha fazla kullandıkları belirlenmiştir. Bu bulgular, yaş değişkenine ilişkin bulguları
desteklemektedir. Ortaokul öğrencilerinin sosyal medyayı ders amaçlı kullanmaları, performans
ödevlerini hazırlarken bu ortamları tercih etmeleriyle açıklanabilir. Lisedeki öğrencilerin ise
yükseköğretime geçiş ve yükseköğretime yerleştirme sınavlarına odaklanmaları, sosyal medyayı
daha az kullanmalarının nedeni olabilir.
Devlet okullarındaki öğrenciler, sosyal medyadan kişiler arası etkileşim ve ders hazırlığı
boyutlarında daha fazla yararlanmaktadır. Bunun nedeni, özel okulda okuyan öğrencilerin gerçek
hayatta daha çok etkileşim ve maddi olanaklara sahip olmalarıyla açıklanabilir. Ders hazırlığı
boyutuyla ilgili olarak daha fazla dijital kaynağa sahip olmaları, öğretmenlerinin sosyal medya
dışındaki eğitim sitelerine yönlendirmeleri olabilir. Ayrıca özel okulda okuyan öğrencilerin
ailelerinin/okullarının internet erişimini kısıtladıkları düşünülebilir.
Öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarını etkileyen faktörlerden biri, internet
kullanım yıllarıdır. Öğrencilerin internet kullanım yılları arttıkça diğer bireylerle etkileşim
amaçlı daha fazla internet kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Gençlerin interneti uzun süredir
kullanmaları, internetin onların hayatında alışkanlık yapmasına neden olmakta, gün geçtikçe
daha fazla sosyal medya uygulamalarını keşfetmekte ve etkileşimde bulundukları kişi sayısı da
giderek artmaktadır. Bununla birlikte gençlerin internet kullanım yılları arttıkça sosyal medyayı
ders hazırlığı için daha az kullandıkları belirlenmiştir. Araştırma yapma ve bilgiye ulaşma gibi
240 Esra ŞİŞMAN EREN
ders hazırlığı amacıyla interneti kullanmaya başlayan öğrencilerin, gün geçtikçe internetin daha
cazip özelliklerini keşfetmeleri, bu sonucun nedeni olabilir.
Öğrencilerin günlük ve haftalık internet kullanım süreleri arttıkça kişiler arası etkileşim
amaçlı kullanımları artmaktadır. Bununla birlikte ders hazırlığı boyutunda gruplar arasında
anlamlı bir fark yoktur. Bu durum, öğrencilerin internetten bir konuyu araştırma, e-postalarını
okuma, gündemi takip etme ve benzeri işler için bir saat yeterli olurken sosyal ağlarda
başkalarının yaptıklarını takip etme, kendine ait paylaşımlarda bulunma, sohbet etme ve birlikte
oyun oynama için daha çok zamana gereksinim duymalarıyla açıklanabilir.
Araştırma bulguları doğrultusunda bazı öneriler getirilebilir. Yirmi birinci yüzyıl
becerilerin kazandırılmasında sosyal medya önemli olup, söz konusu ortamlardan öğretmeöğrenme
sürecinde yararlanılabilir. Öğrenci ilgi ve beklentilerinin çeşitlendiği günümüzde,
sosyal medyanın kullanılmasıyla öğrencilerin derse ilgisi ve motivasyonu arttırılabilir, yaşam
boyu öğrenmelerine destek olunabilir. Sosyal medyanın kullanımını kısıtlamak yerine
öğrencilerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve öğrencilerin iç kontrol mekanizmalarının
güçlendirilmesi sağlanabilir. Bu çalışmada geliştirilen ölçek, farklı okul kademelerindeki
öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarını belirlemede kullanılabilir. Öğrencilerin sosyal
medyayı kullanımlarını etkileyebileceği öngörülen psikolojik ve sosyal değişkenlere göre
karşılaştırmalar yapılabilir. Öğrencilerin sosyal medyayı kullanım amaçlarını daha ayrıntılı bir
şekilde betimlemeye olanak tanıyan nitel çalışmalar desenlenebilir.
5. KAYNAKLAR
Agosto, D.E., & Abbas, J. (2009). Teens and social networking: How public libraries are responding to the latest
online trend. Public Libraries, 48(3), 32–37.
Agosto, D.E., Abbas, J. & Naughton, R. (2012). Relationships and social rules: Teens’ social network and other ICT
selection practices. Journal of the American Society for Information Science And Technology, 63(6), 1108–1124.
Ahn, J. (2011). Digital divides and social network sites: Which students participate in social media? J. Educational
Computing Research, 45(2) 147-163.
Alican, C. ve Saban, A. (2013). Ortaokul ve lisede öğrenim gören öğrencilerin sosyal medya kullanımına ilişkin
tutumları: Ürgüp örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35(2), 1-14.
Balcı, Ali. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma, yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Akademi.
Boyd, D. (2007). Why youth (heart) social networking sites: The role of networked publics in teenage social life. In D.
Buckingham (Ed.), Mac-Arthur Foundation series on digital learning: Youth, identity, and digital media.
Cambridge, MA: MIT Press.
Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of ComputerMediated
Communication, 13(1), 210-230.
Bryer, T. A. & Zavattaro, S. (2011). Social media and public administration: Theoretical dimensions and introduction
to symposium. Administrative Theory & Praxis, 33(3).
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve
yorum (9.baskı). Ankara: Pegem A Akademi.
Çavuş, N., Ertaç-Varoğlu, D. ve Serdaroğlu, R. (2012). Segmenting student profiles on the usage of social networking
media: A case study on Facebook. 4th International Future-Learning Conference on Innovations in Learning for
the Future 2012: E-Learning, İstanbul, Türkiye.
Chen, B. & Bryer, T. (2012). Investigating instructional strategies for using social media in formal and informal
learning. Research Articles, 13(1), 87-104.
Cheung, C. M. & Lee, M. K. (2010). A theoretical model of intentional social action in online social networks.
Decision Support Systems, 49, 24-30.
Clarke, B.H., (2009). Early adolescents’ use of social networking sites to maintain friendship and explore identity:
Implications for policy. Policy & Internet, 1(1), 55-59.
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 241
Diaz, Y., Evans, L. & Gallagher, R. (2011). Anti-Social Networking: How do texting and social media affect our
children? A panel discussion by CSC clinicians at the Nightingale-Bamford School. [Available online at:
http://www.aboutourkids.org/articles/antisocial_networking_how_do_texting_social_media_affect_our_children_
parents039_questions_], Retrieved on June 30, 2013.
Dönmez, F.İ., Günüç, S., Mısırlı, Ö., Ersoy, M., Kuzu, A. &Odabaşı, F. (2012). Elementary school students’ views
about social networks. Cypriot Journal of Educational Sciences, 7(4), 364-377.
Ellison, N., Steinfield, C., & Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook “friends”: Social capital and college
student’s use of online social network sites. Journal of Computer Mediated Communication, 12(4), 1143-1168.
Hargittai, E. (2007). Whose space? Differences among users and non-users of social network sites. Journal of
Computer-Mediated Communication, 13(1).
Hieftje, K (2009). The role of social networking sites as a medium for memorialization in emerging adults.
Unpublishing doctoral dissertation. Indiana University, Bloomington.
Holotescu, C. & Grosseck, G. (2012). An empirical analysis of the educational effects of social media in universities
and colleges. 8th International Scientific Conference eLearning and Software for Education, Bucharest.
Ito, M., Baumer, S., Bittanti, M., Boyd, D., Cody, R., Herr-Stephenson, B., et.al. (2010). Hanging out, messing
around, geeking out: Kids living and learning with new media. Cambridge, MA: MIT Press.
Joinson, A. N. (2008). Looking at, looking up, or keeping up with people? Motives and uses of Facebook. Online
Social Networks, Italy.
Kalpidou, M., Costin, D. & Morris, J. (2011). The relationship between Facebook and the well-being of undergraduate
college students. Cyberpsychology, Behavior & Social Networking, 14(4), 183-189.
Kert, S.B. (2011). Online social network sites for k-12 students: Socialization or loneliness. International Journal of
Social Sciences and Education, 1(4), 326-339.
Kert, S.B. ve Kert, A. (2010). The usage potential of social network sites for educational purposes. International
Online Journal of Educational Sciences, 2(2), 486-507.
Kindi, S.S.A. & Alhashmi, S. M. (2012). Use of social networking sites among Shinas College of Technology
students in Oman. Journal of Information & Knowledge Management, 11(1).
Kirschner, P. A., & Karpinski, A. C. (2010). Facebook® and academic performance. Computers in Human Behavior,
26(6).
Kuzu, E. B., (2014). Bilişim teknolojileri öğretmen adayları arasında çevrimiçi sosyal ağların öğretim amaçlı
kullanımı. Yayınlanmamış doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Labus, A., Simić, K., Barać, D., Despotović-Zrakić, M. & Radenković, M. (2012). Integration of social network
services in e-education process. Metalurgia International, 17 (7), 161-168.
Lenhart, A., Madden, M., Macgill, A.R., & Smith, A. (2007). Teens and social media: The use of social media gains a
greater foothold in teen life as they embrace the conversational nature of interactive online media. Pew Internet &
American Life Project.
Lenhart, A., Purcell, K., Smith, A. & Zickuhr, K. (2010). Social media & mobile internet uses among teens and young
adults. Pew Internet & American Life Project, An initiative of the Pew Researh Center, Washington, D.C.
Lin, K.Y., & Lu, H.P. (2011). Why people use social networking sites: An empirical study integrating network
externalities and motivation theory. Computers in Human Behavior, 27, 1152-1161.
Lin, M.F.G., Hoffman, E.S. & Borengasser, C. (2013). Is social media too social for class? A case study of Twitter
use. TechTrends, 57(2), 39-45.
Mazman, G. & Usluel, Y.K. (2011). Gender differences in using social networks. The Turkish Online Journal of
Educational Technology (TOJET), 10 (2).
Mansumitrchai, S., Park, C.H., & Chiu, C.L. (2012). Factors underlying the adoption of social network: A study of
Facebook users in South Korea. International Journal of Business and Management,7(24), 138-153.
Ofcom. (2008). Social Networking: A quantitative and qualitative research report into attitudes, behaviors and use.
London: Office of Communications (Ofcom).
Pahl, R. & Pevalin, D.J. (2005). Between family and friends: A longitudinal study of friendship choice. British
Journal of Sociology, 56 (3), 433-450.
242 Esra ŞİŞMAN EREN
Park, C.H. & Kim, Y.J. (2013). Intensity of social network use by involvement: A study of young Chinese users.
International Journal of Business and Management, 8(6), 22-33.
Schill, R. (2011). Social networking teens more likely to drink, use drugs, study finds. [Available online at:
http://jjie.org/teens-on-facebook-more-likely-drink-or-use-drugs-study-finds/20713/], Retrieved on June 10, 2013.
Sheldon, P. (2008). The relationship between unwillingness-to-communicate and students’ facebook use. Journal of
Media Psychology, 20, 67-75.
Shi, N., Lee, M., Cheung, C. & Chen, H. (2010). The continuance of online social networks: How to keep people
using Facebook? 43rd Hawaii International Conference on System Sciences, Hawai.
Sistek-Chandler, C. (2012). Connecting the digital dots with social media and Web 2.0 technologies, Journal of
Research in Innovative Teaching, 78-87.
Sponcil, M. & Gitimu, P. (2012) Use of social media by college students: Relationship to communication and
self‐concept. Journal of Technology Research, 4, 1-13.
Subrahmanyam, K. & Greenfield, P. (2008). Online communication and adolescent relationships. The Future of
Children, 18(1), 119–146.
Stansbury, M. (2011). Ten ways schools are using social media effectively. eSchool News. [Available online at:
http://www.eschoolnews.com/2011/10/21/ten-ways-schools-are-using-social-media-effectively/3/], Retrieved on
June 06, 2013.
Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2005). Using multivariate statistics (4th ed.). Boston: Ally and Bacon.
Valenzuela, S. Park, N. & Kee, K. (2009). Is there social capital in a social network site?: Facebook use and college
students’ life satisfaction, trust, and participation. Journal of Computer-Mediated Communication, 14, 875–901.
Wang, Q., Chen, W. & Liang, Y. (2011). The effects of social media on college students. Research & Analysis.
[Available online at: http://scholarsarchive.jwu.edu/mba_student/5], Retrieved on June 06, 2013.
Yükseltürk, E. ve Top, E. (2013). Web 2.0 teknolojilerinin öğretmen eğitiminde kullanımı. K. Çağıltay ve Y. Göktaş
(Ed.) içinde, Öğretim teknolojilerinin temelleri: Teoriler, araştırmalar, eğilimler. Ankara: Pegem A Akademi.
Extended Abstract
Social media websites are rapidly developing thanks to their various applications and increasing
their popularity when compared to many other websites. In the information society, in which
communication, cooperation and sharing gain importance, social media has a vital role in meeting the
needs. Social media applications draw the attention of children and youth, and they tend to use these sites
for such purposes as playing games, establishing communication and getting information. With the
increasing spread of social media use, research on the use of these technologies for educational purposes
has gained importance as well. The results of studies conducted on social media demonstrate that social
media use has positive influence on students’ skills in reaching and creating information, establishing
communication and sharing. When the related literature is examined, it is seen that a great majority of
these studies were carried out with undergraduate students, adolescents and trainers and that there is little
research conducted with elementary and high school students. The gradual spread of social media use
among elementary and high school students makes it necessary to carry out research with this group of
students and to raise awareness of social media use in the teaching-learning process by examining
students’ behaviors in these environments.
The present study basically has two purposes. The primary purpose was to develop a scale to
determine the students’ purposes of social media use. Using this scale, the secondary purpose was to
reveal whether there was a difference between the students’ purposes of social media use with respect to
the variables of gender, age, level of education, school type, Internet use time and Internet use duration.
The participants of the study were 388 students attending elementary and high schools (state or
private) in the city of Eskişehir in the academic year of 2011-2012. In the study, as the data collection tool,
a personal information form and a scale for social media use developed by the researcher were used. The
scale was made up of 12 five-point Likert-type items (1=Never- 5=Always) and two dimensions
(interaction between individuals and preparation for the course). For the construct validity of the scale,
exploratory factor analysis was conducted, and for the internal consistency reliability, the Cronbach Alpha
Sosyal Medya Kullanım Amaçları Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Kişisel Değişkenlere Göre İncelenmesi 243
coefficient was calculated. As for the comparisons between the groups, t test, one way analysis of variance
and Scheffe multiple comparison test were applied.
The results revealed that the scale was a valid and reliable. Interaction between individuals, the first
factor included seven items and explained 41.81% of the variance. Preparation for the course, the second
factor, included five items and explained 17.63% of the variance. The total variance explained by the two
factors was 59.45%. As a result of the analysis conducted, it was found out that the internal consistency
coefficient for the total scale was 0.89 and that the reliability coefficients for the first and second factors
were 0.88 and 0.80, respectively.
The findings obtained demonstrated that the students’ purposes of social media use differed
depending on their gender and that the male participants used social media more for interaction purposes
when compared to the female participants. It was also found out that students from the 13/14-year-old age
group used social media more for the purpose of preparation for the course when compared to the students
from the 15/16-year-old and 17/18-year-old age groups and that those attending an elementary school used
social media more for this purpose than those attending a high school. In addition, it was revealed that the
students attending a state school used social media more for the purposes of interaction between
individuals and preparation for the course than those attending a private school. As for the comparison
made with respect to the students’ Internet use time, it was found out that those using the Internet for 4 to
6 years and for 7 years or longer used the Internet for interaction purposes more than those using the
Internet for 1 to 3 years. However, students who were new to the Internet used social media more often for
the purpose of preparation for the course compared to students who were experienced Internet user.
Similarly, as the daily and weekly Internet use durations of the students increased, their use of the Internet
for interaction purposes increased as well.
The results obtained in the study supported such features of social media use as obtaining and
sharing information and cooperating with others. Considering the importance of social media in gaining
the 21st century skills, these environments could be used in teaching-learning processes. Today, it is fairly
difficult to meet students’ expectations via traditional methods of teaching. Thus, learning can be
supported with social media tools to increase students’ interest in class, to motivate them and to make
them active in class. The scale developed within the scope of the study can be used to determine the social
media use purposes of students from different school grades and of those from different age groups. In
addition, comparisons can be made in terms of different psychological and social variables predicted to
have influence on students’ social media use. Lastly, conducting qualitative studies that allow describing.
Kaynakça Bilgisi
Şişman-Eren, E., (2014). Sosyal medya kullanım amaçları ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı kişisel değişkenlere göre
incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education],
29(4), 230-243.
Citation Information
Şişman-Eren, E., (2014). Developing social media use purposes scale and examining based on some personal
variables . [in Turkish]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of
Education], 29(4), 230-243
Yorumlar
Yorum Gönder