ZAMİRLER

ZAMİRLER (ADILLAR)

 Kişi, soru, belirsizlik ve gösterme kavramı taşıyarak adın yerine kullanılan sözcüklere "zamir" denir.

Ad kökenli oldukları için ismin aldıkları tüm ekleri alırlar.

1-Kişi Zamirleri :

       Ben, sen, o, biz, siz, onlar

Dikkat : Türkçe’de kelimelerin kökü ek aldıklarında değişime uğramaz ancak kişi zamirlerinden “ben ve sen” ismin “-a” halinde “bana, sana” olurlar.

2-İşaret Zamirleri : Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar

3-Soru Zamirleri : “Kim – ne “(kim, ne, nereye, kaçı, hangisi)

4-Belgisiz Zamirler : Bazısı, bazıları, kimisi, çoğu, hiçbiri…

5-İlgi Zamirleri : “-ki” ( Benimki, onunki…)

Dikkat : “Kendi” sözcüğü de “dönüşlülük zamiri” olarak kullanılabilir ve adın aldığı ekleri alır.

               Kendime ait bir dükkanım var.

Sıfatların Adıllaştırılması (Zamirleştirilmesi)

O kitap henüz gelmedi.  (İşaret sıfatı)

O henüz gelmedi. (“o” sözcüğü kitabın yerine kullanılan zamirdir.)

Boşlukları uygun zamir veya sıfatı yazınız.

Ben yarın gelmiyorum.                                         O (işaret sıfatı)

O kitap geldi.                                                     Ben (kişi zamiri)

…öğrencide iş var.                                               -ki, -ki

…çalışmıyor.                                                       kaçıncı

Benim…,senin…nden daha renkli                             Bu

…dişleri var.                                                       Tertemiz

…sabah geç kalıyor.                                             bazılarını

Çarşaflar………                                                    bembeyaz

Annem……çöpe atmış                                            kimileri

…gözleriyle ağlıyor.                                             onlar

…lira yeter mi hiç?                                              ufacık

…sınıftasın?                                                        biner  

ZAMİRLER (ADILLAR)

 KİŞİ ZAMİRLERİ :  

	TEKİL	ÇOĞUL
Söz söyleyen	Ben	Biz
Söz söylenen	Sen	Siz
Kendisinden söz edilen	O	Onlar

 DİKKAT!

          1. Kişi zamirleri hâl eklerini alırlar.(yalın , -i , -e ,-de , -den )

Bize, bana, beni, bende, benden...........

         2. Kişi zamirleri ad tamlamalarında tamlayan olurlar.

Benim kitabım, senin okulun, onun defteri............

         3. Kendi sözcüğü de kişi zamiri sayılır: Yurdun her köşesini kendi evimiz, kendi evimizdeki her şey gibi benimsemek lâzımdır.

4. Kendi kelimesi ad tamlamalarında tamlayan olarak kullanılır.

Kendi işim, kendi işi, kendi işimiz.............

         5. Adın  –e halinde kişi zamirleri farklı biçimlere girerler: Bana, sana, ona

         6. Kişi zamirleriyle yapılan tamlamalarda bazen tamlanan sonundaki ekler söylenmez.Benim kalemim ® benim kalem.Yalnız 3.tekil ve çoğul Kişi zamirleriyle yapılan tamlamalarda tamlanan eki kaldırılamaz.Onun kalem,onların okul denemez.

 İŞARET ZAMİRLERİ :  

İşaret edilen adın yerine kullanılan zamirlere denir. İşaret zamirleri bu,şu,o;bunlar,şunlar,onlar. Bu sözcükler aynı zamanda işaret sıfatıdır.İşaret sıfatıyla yapılan tamlamada ad düşünce, sıfatlıktan çıkar ve zamir olur.

Bu kitap güzeldir:sıfat                               Bu güzeldir:zamir

O okul yeni açıldı:sıfat                              O,yeni açıldı:zamir

         İşaret sıfatlarıyla varlık işaret edilir, addan önce gelir.İşaret zamirlerinde ise varlıkların söz söyleyene göre yakın, ötede veya uzakta oldukları belirtilmiş olur,

         Kuş belli ki onun elinden yem yemeğe alışmış, gagasını uzatıyor.Çocuk bundan istifade ederek onu tutmak istiyor.

         Birinci cümledeki “o” çocuğun adının yerini tuttuğu için kişi zamiri.İkinci cümledeki “o” ise kuş isminin yerini işaret ederek tuttuğundan işaret zamiridir. “Bundan” sözcüğü ise “kuşun eylemi” yerine geçtiğinden işaret zamiridir.

         İşaret zamirleri hâl eklerini alırlar ve ad tamlamalarında tamlayan olurlar.

“Bunun yerine sen gel.”  “Onun bıraktığı yerden başlamalı.” “Bana sor.”

BELGİSİZ ZAMİRLER :

 Sayıca belirsizlik bildiren zamirlere denir.Belgisiz zamirlerin en çok kullanılanları şunlardır: Bazısı , biri , birçoğu , birisi , çoğu , başkası , pek çoğu , her biri , diğeri , birkaçı, hiçbiri,hiçbirisi , kimse , hepsi , kimi , böylesi , birtakımı , herhangi biri , öbürü , ötekisi , kimi , kimisi , topu , bütünü , tümü , başkaları , filân , falan , öylesi , şöylesi , herkes , öteki , beriki , birazı , insan , adam , şey , her şey ,hepimiz , kimler ...

 DİKKAT!

              1. Belgisiz adıllar hem tamlayan hem de tamlanan olurlar.Fakat daha çok tamlanan olurlar ve bir ad gibi kullanılırlar : Köyün evleri(nin) hepsi kamıştan, sazdan yapılmıştı.

                                              Tamlayan + Tamlama Eki + Tamlanan = Zincir. İs. Tam.

Yaşlı köylü , kimse(nin) yüzüne bakamadan söylendi.

                  Tamlayan +Tamlama Eki +Tamlanan =Belirtili Ad Tamlaması

              2. Belgisiz adıllar ad durumu eklerini alırlar : Kimseden kimseye hayır yok.

 Kimsenin ahı kimsede kalmaz.

            3. Belgisiz adılların kimi kez ilgeçlerle kullanıldığı da olur :Biri gibi , birçoğu gibi , başkası için , adam için , herkes için , herkes gibi , hepsi için , başkası kadar , adam gibi .

            4. Belgisiz adıllar iyelik eklerini alırlar : Annem benim her şeyimdir .

 ÖRNEKLER :

 Güvenilir köydü ama kimler yoktu ki aralarında.

Öyle bir konuşuyorlardı ki kimse kimseyi dinlemiyordu.

Her şeyin yokluğu yokluktur.

İnsanın adı çıkacağına canı çıksın.

Bazıları hep benim dediğim doğru derler.

Adamın hiç dostu yokmuş.

Falanla konuş , filândan uzak dur diyordu.

 SORU ZAMİRLERİ :

 Soru sorulan adın yerine geçen eklerdir. Soru yoluyla varlık ve adların yerini tutarlar. Bu sözcüklerin yanıtı yine bir adıl ya da addır. Bütün adıllar gibi ad soylu sözcüklerin bütün özelliklerini taşırlar.Hem tamlayan hem de tamlanan olurlar.İyelik ve ad durumu eklerini alabilirler.Çoğul eklerini alabilirler.En çok kullanılan soru adılları şunlardır : Kim , kimi , kimin , kime , kimde , kimden ,ne , neyin , neye ,neden , nesi ,kaçı , kaçıncısı , kaçıncıdan , kaçıncı , kaça , kaçta , kaçtan , kaçıncıya ,  hangisi , hangisine , hangisinde , hangisinden , hangileri ,   hanginiz , ne kadar , neyi , nerede  ...

Çiçekleri kim kopardı ? Burada ne arıyorsun ? Kimdi bu ? Neydi bu ?

 DİKKAT!

 1. Soru sıfatları soru zamiri olurlar : Hangi ev ?        Hangisini istersin ?

                                            sıfat                 zamir

Ne kadar elma istersiniz ?            Ne kadar istersiniz ?

sıfat                                     zamir

 2. Soru adılları da öteki adıllar gibi ilgeçlerle kullanılır : ne gibi , kim gibi , kimin gibi , hangisi gibi , kimin kadar , hangisi kadar , neye göre , kime göre , hangisine göre , kim için ,  kimin için , hangisi için ...

 EK BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER :

 İyelik Zamirleri :

 Sonuna eklendikleri adlerin kime,neye,kaçıncı şahsa ait olduğunu gösteren eklere iyelik zamiri denir.

(Benim) ev-im        (Bizim) ev-imiz            (Benim) silgi-m          (Bizim)silgi-miz

(Senin)   ev-in         (Sizin)   ev-iniz          (Senin)   silgi-n      (Sizin) silgi-niz   

(Onun)  ev-i            (Onların) ev-leri             (Onun)   silgi-si      (Onların) silgi-leri

 İlgi Zamiri :

Tamlayan halindeki adlerle,aynı haldeki zamirlerin sonunda bulunan ve onlarla ilgili bir ismin yerini tutan  –ki ekine ilgi zamiri denir. Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

  YALIN                              TAMLAYAN HALİNDE                            İLGİ ZAMİRİ

 Özel Ad     :  Orhan        Orhan’ın                                                     Orhan’ınki

Kişi zamiri : Ben                Benim                                                         Benimki

İşaret zamiri : Bu              Bunun                                                         Bununki

Ad              : Ev              Evin                                                              Evinki

 Zamir “n”si :

 Bir iyelik eki ile bir ad durumu eki arasında bulunan “n” ekine zamir “n” si denir.

Oku –              duk –         u –              n -                    u  > okuduğunu

Ey.Kökü.      Ey.Ad.               3.t.iy.    Zam.n’si       Bel.ad.dur.eki

 Dalışını < dal        -     ış     -               ı  -                     n   -                a    

             Ey.kökü     Ey.Ad           3.tek.iy.              Zam.n’si       Yön.ad dur.eki