ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME

Bitkilerde üreme, büyüme ve gelişme

Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki gruptur.

Çiçeksiz bitkiler

Çiçeği bulunmaz, tohum oluşturmazlar.
Çiçeksiz bitkilerde eşeyli ve eşeysiz üreme görülür.
Kara yosunu, su yosunu, eğrelti otu, at kuyruğu, kibrit otu, ciğer otu çiçeksiz bitkilerdir.
Çiçeksiz bitkiler, çiçekli bitkilere göre daha az gelişmiştir. (Basit yapılıdır)

Çiçekli bitkiler

Çiçekli bitkilerde üreme organı çiçektir. Çiçekten tohum ve meyve oluşur.

Çiçeğin kısımları

Çiçeğin Kısımları

1. Çiçek sapı
Çiçeği, bitkinin gövdesine bağlar.

2. Çiçek tablası
Çiçeğin diğer kısımlarının üzerinde bulunduğu kısımdır.

3. Çanak yaprak
Çiçek tomurcuk halindeyken çiçeği dış etkilere karşı korur. Yeşil renklidir ve fotosentez yapar.

4. Taç yaprak
Çiçeğin renkli kısmıdır. Canlı renkleri ile birçok hayvanı çiçeğe çeker. Tozlaşmaya yardımcı olur. Erkek ve dişi organı sarar ve korur.

5. Erkek organ
Başçık ve sapçık  olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Başçık çiçek tozlarının (polenlerin) bulunduğu kısımdır.
Polenler erkek üreme hücrelerini  içerir. Sapçık ise başçığı taşır.

6. Dişi organ
Dişicik tepesi, dişicik borusu ve yumurtalık olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Dişicik tepesi
Polenlerin dişi üreme organına yerleşiği ilk kısımdır.
Yapışkan yapıdadır. 

Dişicik borusu
Polenlerin tepecikten yumurtalığa taşındığı borudur.

Yumurtalık
İçinde bir veya birkaç tane tohum taslağı bulunur.
Tohum taslağının içinde dişi üreme hücresi (yumurta) yer alır.

Not: Çiçeğin erkek organ, dişi organ, taç yaprak ve çanak yaprak kısımları bulunuyorsa tam çiçekdenir. Bazı çiçeklerden bu kısımların bir kısmı olamayabilir bunlara eksik çiçek denir.

Çiçekte Tozlaşma ve Meyve Oluşumu

Tozlaşma
Polenlerin, rüzgar su ve hayvanlar aracılığı ile dişicik tepesine taşınması olayıdır.

Dişicik tepesine gelen polenler burada nemli ortamdan dolayı çatlar, polen çekirdeğini iki kısımdan oluşur. Çekirdeğin birisi dişicik borusunda ilerleyerek polen tüpünü oluşturur. Diğer çekirdek ise yumurtalığa ulaşır.

Döllenme
Polen çekirdeğinin yumurtalığa ulaşarak, yumurta ile birleşmesine döllenme denir.
Döllenmiş yumurtaya zigot denir. Zigot gelişerek embriyoya (Tohum taslağı) dönüşür.

Meyve
Yumurtalık gelişerek meyveyi oluşturur.
Çiçekten oluşan meyve olduğu için domates, biber, kabak, elma, armut birer meyvedir.

Not: Meyve oluşumundan önce tohum meydana gelir. 
Zigot - embriyo - tohum - meyve şeklinde sıralanır.

Tohumlar

Tohum uyku halindedir, uygun şartlar sağlandığında (su, oksijen ve uygun sıcaklık) embriyo gelişmeye başlar. Tohum çimlenerek bitkiyi oluşturur.

Tohumun çimlenmesinde ışık, toprak, karbondioksit gerekli değildir.

Çiçekli Bitki

Tohumun yapısı

Embriyo
Tohum içindeki bitkinin taslağıdır.
Embriyo çimlenerek, yeni bitkinin oluşmasını sağlar.

Çenekler
İçinde bol miktarda besin bulunur.
Bu besin yaprak çıkıncaya kadar kullanılır.

Tohum kabuğu
Tohumu dış etkilere karşı korur.

Tohumların yayılma yolları

• Uçarak Tohumlar paraşüt gibi uçarak uzak yerlere gider. Karahindiba, akçaağaç, ıhlamur gibi
• Suda yüzerek: Tohumlar suda yüzerek uzak yerlere gider. Hindistan cevizi gibi
• Hayvanlara yapışarak Tohumların taşıdıkları çengeller hayvanlara yapışarak uzak yerlere gider. Pıtrak gibi
• Patlayarak Meyve kabuklarının kuruması sonucu tohumlar etrafa saçılır. Bezelye gibi
• Meyveleri yenmesi ile Bazı hayvanlar bitkinin meyvesini yerken tohumunu da yutar, sindirilmeyen tohumlar dışarı atıldığında uzak yerlere taşınmış olur. İncir, böğürtlen, domates, çilek gibi

Tohumların yararları

• Besin olarak kullanılır. Fındık, fasulye, nohut, mercimek
• İlaç ham maddesidir. Haşhaş, kenevir, çörek otu
• Boya sanayinde kullanılır.
• Dokumacılıkta kullanılır. Pamuk, keten, kenevir

Hayvanlarda üreme, büyüme ve gelişme

Hayvanlarda değişik üreme yöntemleri vardır.
Omurgasız hayvanlarda eşeyli ve eşeysiz üreme görülür.
Eşeysiz olarak rejenerasyon ve tomurcuklanma şeklindedir.
Omurgalı hayvanlarda eşeyli üreme görülmektedir.

1. Memeli hayvanlar

İç döllenme, iç gelişim görülür.
Döllenme sonucu oluşan zigot oluşur.
Zigot gelişerek embriyo olur.
Embriyo anne karnında gelişimini tamamlayarak yavru doğar.
Memelilerde yavru bakımı vardır, yavrularını sütle beslerler.
Derileri kılla kaplıdır. Kedi, köpek, tavşan, aslan, inek, at, koyun, yunus, fok, balina, yarasa memeli canlılardır.

2. Kuşlar

İç döllenme, dış gelişim görülür.
Yumurta ile çoğalırlar.
Yumurtalarının üzerinde kuluçkaya yatarlar. Her kuşun kuluçka süresi farklıdır.
Tavuklarda 21 gündür.
Yavru bakımı vardır.
Vücutları tüylerle kaplıdır.
Bülbül, kartal, kümes hayvanları (tavuk, hindi, ördek, kaz), deve kuşu, penguen birer kuştur.

3. Balıklar

Dişi balıklar yumurtalarını bırakır. Ardından erkek balıklar spermlerini yumurtaların üzerine bırakır.
Dış döllenme, dış gelişim gerçekleşir.
Yavru bakımı görülmez.
Balıklar solungaç solunumu yapar, vücutları pullarla kaplıdır.
Balıklar çok fazla sayıda yumurta üretir.

Balıklar neden fazla yumurta üretir

• Dış döllenmede döllenme şansının az olması
• Yumurtaların diğer canlılar tarafından yenmesi
• Yumurtaların akıntılarla  başka yerlere taşınabilmesi

4. Sürüngenler

İç döllenme dış gelişim görülür.
Döllenmiş yumurta kabuklu olarak anne vücudundan çıkar.
Yavru yumurta içindeki besinle gelişimini tamamlar.
Annenin yavru bakımı ve kuluçka yoktur.
Vücutları pullarla kaplıdır.
Kaplumbağa, timsah, yılan, kertenkele sürüngen canlılardır.

5. Başkalaşım (Metamorfoz) geçiren canlılar

Bazı canlıların yavruları yumurtadan çıktıklarında ana canlıya benzemezler.
Zamanla değişerek ana canlıya benzer hale gelmesine başkalaşım denir.
Kurbağa, güve ve böceklerde(kelebek, arı, karınca, sinek) başkalaşım görülür.

İpek böceğinin yaşam döngüsü

1.Yumurta
Kelebek yumurtalarını uygun yerlere bırakır.

2.Larva
Yumurta içinden larva çıkar. Larva beslenerek hızla büyür, tırtıla dönüşür.

3.Pupa
Tırtıl etrafında koza örer.

4.Kelebek
Pupa içerisinde başkalaşım geçirir, dışarıya kelebek olarak çıkar.

Kelebeğin Yaşam Döngüsü

Kurbağanın yaşam döngüsü

1.Döllenmiş yumurtalar
Kurbağalar su içine yumurtalarını bırakır, burada döllenir.

2.Larva
Yumurtadan larvalar çıkar. Solungaç solunumu yapar.

3.İribaş
Larvalar gelişerek iribaşa dönüşür. Ayakları çıkmaya başlar.

4.Yavru kurbağa
İribaş başkalaşım geçirerek yavru kurbağaya dönüşür.
Ön ve arka ayakları çıkar. Kuyruk kaybolur. Sudan çıkar, akciğer solunumu yapar.

5.Ergin kurbağa
Yavru kurbağa gelişerek yetişkin bir kurbağa olur.

Kurbağanın Başkalaşımı